kliknij na zdjęcie, aby powiększyć.
kliknij na zdjęcie, aby powiększyć.
Ponadto już sam dojazd do tej wsi traktem, przebiegającym głównie przez zadrzewiony teren, stanowi atrakcję – zwłaszcza, gdy środkiem lokomocji jest rower.
Tuż za północnymi rogatkami Ruszowa widnieją domy kolejnej puszczańskiej osady. To Kościelna Wieś. Jej istnienie odnotowano w dokumentach, pochodzących z roku 1439. Od zarania dziejów wchodziła ona w skład tak zwanego „państwa pieńskiego”, którym zawiadywała rodzina von Penzig.
Obecna nazwa miejscowości – nawiązująca zresztą częściowo do przedwojennej - zdaje się sugerować jej podległość w przeszłości kościołowi. W istocie nie była ona jego własnością.
Niegdyś stała tu skromna kaplica, ale rozebrano ją po wybudowaniu okazałej świątyni w pobliskim Ruszowie. Dokonano tego oczywiście za zgodą miśnieńskiego biskupa.
Przed wiekami wieś zamieszkiwali głównie węglarze, dawni hutnicy i smolarze. Wytapiano tu żelazo z rudy darniowej, a pierwsza kuźnica działała w osadzie co najmniej od roku 1493. Duża miejscowa odlewnia uległa całkowitej zagładzie w trakcie wojny trzydziestoletniej, toczonej w latach 1618 – 1648.
Ludzie zasiedlali ten teren od czasów bardzo odległych, o czym świadczy znalezisko sprzed niemal trzech wieków. Otóż w 1729 roku ujawniono w okolicy prehistoryczne cmentarzysko, pochodzące najprawdopodobniej z okresu żelaza.
Mało chyba znaną ciekawostką – trochę makabryczną – jest fakt, iż na miejscowych złoczyńców czekała ustawiona we wsi szubienica. Nie ma jednak wiarygodnych informacji, na ile owo budzące grozę urządzenie okazało się potrzebne – i czy skutecznie odstraszało potencjalnych bandziorów.
Stalowe okno na świat Kościelnej Wsi od XIX wieku stanowiła uruchomiona w tymże stuleciu linia kolejowa. Nad bezpieczeństwem skrzyżowań torowiska z ważniejszymi wiejskimi i leśnymi drogami czuwali niegdyś dróżnicy. Ich malowniczych posterunków od dawna nie ma.
Przepływająca przez wieś kapryśna, lecz urokliwa rzeczka Czerna Mała pozwoliła na zasilenie wykopanego tu stawu – a także kanału, doprowadzającego część wód do młyna. Dzisiaj ów nieczynny przetok wypełnia zatęchła ciecz - czy raczej błotnista maź, zaś wyraźną pozostałością po zabudowaniach tego pożytecznego obiektu są jedynie oplecione pędami roślin, romantyczne resztki jego murów.
Mieszkańcy Kościelnej wsi od dawna mieli własne boisko sportowe – a także strzelnicę. Pozostały po niej pagórki kulochwytów i ślad na dawnych mapach.
Erę nowoczesnej - w swoim czasie - działalności gospodarczej otworzyło wzniesienie w Kościelnej Wsi zakładu, wytwarzającego dachówki i inne materiały budowlane. Dawał on zatrudnienie wielu ludziom. Jego właścicielami – podobnie jak dużej manufaktury, uruchomionej pod Czerną w powiecie bolesławieckim – była rodzina Sturmów. Ich główny zakład pracował w Gozdnicy, gdzie także stała willa rodowa fabrykantów.
Zachowały się dawne fotografie załogi i wnętrza manufaktury, jak również reklamówki, ukazujące zakłady wchodzące w skład koncernu – między innymi także fabryki w Kościelnej Wsi. Dzisiaj cegielni już nie ma, ostał się jedynie wysoki komin i kilka zabudowań mieszkalnych, wzniesionych kiedyś dla jej pracowników. Zasiedlają je obecnie potomkowie przybyłych tu po wojnie polskich osadników.
Wiosna 1945 roku dała znać o sobie hukiem armat i jazgotem gąsienic sowieckich czołgów, gnających w kierunku Nysy Łużyckiej. Część domostw Kościelnej Wsi poważnie ucierpiała w trakcie stoczonych wtedy na tej ziemi, krótkotrwałych walk.
W kwietniu przeciągały tędy oddziały II Armii Wojska Polskiego, zmierzające do wyznaczonych rejonów koncentracji. Zluzowały one sowieckie związki na odcinku od Pechernu do Bielawy Dolnej.
Od czasu, gdy Kościelną Wieś zamieszkiwali chałupniczy producenci smoły, wytapiający z rudy darniowej żelazo hutnicy i drobni rolnicy - wiele się zmieniło. Zniknęła nowoczesna niegdyś manufaktura, wytwarzająca materiały budowlane. Pozostał żelazny szlak, który jednak stracił na znaczeniu.
Dzisiejsi mieszkańcy wsi cenią sobie piękno okolicy i chętnie korzystają z darów okolicznych lasów, po które w sezonie zjeżdżają tu także liczni turyści.
